Tarihteki ilk savaş uçağını İtalyanların ürettiği ve uçağın Osmanlı tarafından düşürüldüğü iddiası (teyit.org)

Sosyal medyada Yook Artık isimli bir sayfa üzerinden 2 bine yakın kez paylaşılan ve 11 binin üzerinde beğeni alan bir paylaşıma göre tarihteki ilk savaş uçağı İtalyanlar tarafından üretilmiş ve bu uçak Osmanlı Devleti tarafından düşürülmüştü.
Yeni Akit, Haber 7, Karar gibi haber sitelerinde bu uçağın İtalyanlar tarafından “üretildiği” değil, İtalyanlara ait olduğu iddia edilirken uçağın Osmanlı Devleti tarafından Trablusgarp Savaşı sırasında düşürüldüğü de belirtilmiş. Bahsi geçen haber siteleri Cengiz Semercioğlu’nun 5 Aralık 2015 tarihinde Hürriyet Kelebek’te yayımlanan bir köşe yazısını referans gösteriyor.

30 Aralık 2015 tarihinde Habertürk’te yayımlanan Teke Tek isimli programda Prof. Dr. İlber Ortaylı’nın da benzer bir iddiayı dile getirdiği görülüyor. Ortaylı, tarihte savaş uçağını ilk kullananların İtalyanlar olduğunu, uçağın Trablusgarp’ta kullanıldığını ve savaşta düşürüldüğünü belirtiyor. Buna ek olarak düşürülmesinin ardından tamir edilmesi sonrasında uçağın Osmanlı Devleti tarafından kullanıldığı da Ortaylı tarafından dile getirilmiş.

Uçağın İtalyanlar tarafından “üretildiği” iddiası doğru değil

Bu iddia bağlamında İtalyanlar tarafından Trablusgarp Savaşı sırasında Osmanlı Devleti’ne karşı kullanılan iki farklı uçaktan söz etmek mümkün. Biri farklı kaynaklarda “savaş uçağı” olarak nitelendirilen ilk uçak olarak anlatılırken, diğeri ise bir savaş sırasında düşürülen ilk keşif uçağı. Etrich Taube, tarihte bir bombardıman uçağı olarak kullanılan ilk uçak olarak değerlendiriliyor. Uçak, Avusturyalı Igo Etrich tarafından tasarlanmış ve üretimi Almanya’da gerçekleştirilmiş. Uçağın ilk ismi tasarımcısının soy isminden gelirken, ikinci kısmında yer alan Taube kelimesi ise “güvercin” anlamına geliyor.

Uçak, Trablusgarp Savaşı sırasında İtalyanlar tarafından Osmanlı Devleti’ne karşı kullanılmış ve bu savaş Etrich Taube gibi bir uçağın aktif olarak sahada kullanıldığı ilk savaş olarak biliniyor. Bunların yanı sıra Etrich Taube’nin tarihteki ilk “savaş uçağı” olarak değerlendirilmesine sebep olabilecek gelişme 1 Kasım 1911 tarihinde gerçekleşiyor. BBC’nin konuyla ilgili bir haberine göre uçağın pilotu Teğmen Giulio Gavotti günlüğüne şu notları düşmüş:Bugün uçaktan bomba atmaya karar verdim… Bunu ilk kez deneyeceğiz ve eğer başarırsam bunu gerçekleştiren ilk insan olmaktan gerçekten memnuniyet duyacağım.

Gavotti bu kararının arkasında durmuş ve uçaktan zemine “cipelli” adı verilen dört el bombası atmış. Atılan bu adım, hava balonlarından bomba atılmasını yasaklayan 1899 Hague Sözleşmesinin ihlal edildiği öne sürülerek çokça eleştirilmiş olsa da İtalya, bu sözleşmenin uçaklar söz konusu olduğunda geçerli olamayacağı argümanını öne sürmüş. 

Her ne kadar Gavotti’nin bu hamlesi herhangi bir zayiata sebep olmasa da kendisi bunu deneyen ilk insan olarak biliniyor. Daha önce denenmemiş bir savaş yönteminin duyulmasında da etkili oluyor.

Etrich Taube’nin düşürüldüğüne dair herhangi bir tarihsel bulguya rastlanmasa da kaynaklar arasında Trablusgarp Savaşı sırasında düşürülen bir başka uçağa denk gelmek mümkün.

Keşif uçağı Nieuport tüfek atışlarıyla düşürüldü

Gavotti’nin Etrich Taube’den el bombası atma kararı almasından çok kısa bir süre önce havacılık tarihinde bir başka ilk gerçekleşmişti. Ekim 1911’de ilk kez bir uçak yerden yapılan tüfek atışlarıyla hasar aldı. Trablusgarp Savaşı sırasında Osmanlı askerleri tarafından düşürülen Nieuport isimli bu keşif uçağının pilotu İtalyan Yüzbaşı Ricardo Moizo’ydu.

Uçağın düşürülmesinin hemen ardından Yüzbaşı Moizo esir alınırken, yapılan incelemeler sonrasında uçağın kanatlarında üç kurşun deliğinin bulunduğu tespit edilmiş.

Kût’ül-Amâre’de düşürülen uçak

Öte yandan kaynaklar arasında Osmanlı tarihinde düşürüldüğü iddia edilen bir başka uçağa rastlamaksa mümkün. 1. Dünya Savaşı sırasında 1915 yılının sonlarına doğru başlayan Kût’ül-Amâre Kuşatması’nda bir Osmanlı askerinin bir İngiliz uçağını düşürdüğü iddia ediliyor. O dönem yayımlanan Harp Mecmuası isimli derginin Şaban 1336 (miladi Mayıs 1918) tarihli sayısında bu olay kısaca aktarılırken düşürüldüğü iddia edilen uçağın görüntüsüne de yer veriliyor.

Daha sonradan T.C. Başbakanlık Basın Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü tarafından Latin harfleriyle de yayımlanan derginin bu sayısında yukarıdaki fotoğrafların altında şu ibare yer alıyor:

İddia görselinde yer alan uçaksa İkinci Dünya Savaşı’nda düşürülen bir Alman uçağı

Analize konu olan iddianın dile getirildiği Facebook sayfasında paylaşılan görselde ise Hollanda ordusu ile Nazi Almanyası arasında 10 Mayıs 1940’ta gerçekleşen ve “Battle for The Hague” ismiyle bilinen bir çatışma sırasında düşürülen bir Alman uçağı yer alıyor.

Sonuç olarak tarihte “savaş uçağı” olarak nitelendirilen ilk uçağı İtalyanların ürettiği iddiası doğru değilken bu uçağın İtalyanlar tarafından kullanıldığı iddiası doğru. Trablusgarp Savaşı sırasında kullanılan Etrich Taube isimli bu uçak havacılık tarihinde bir ilki gerçekleştiriyor ve uçağın pilotu Teğmen Gavotti’nin attığı adım, havadan zemine bomba atılarak yapılan ilk saldırı olarak kayıtlara geçiyor. 

Aynı uçağın değil ama aynı savaşta İtalyanlar tarafından kullanılan başka bir uçağın Osmanlı askerleri tarafından düşürüldüğü iddiasını da doğrulamak mümkün. Nieuport isimli bu keşif uçağı yerden yapılan tüfek atışlarıyla düşürülüyor. Uçağın pilotu Yüzbaşı Moizo, Osmanlılar tarafından esir alınıyor.

Altre Rassegne